چهل حدیث توحیدی و خداشناسی ( بخش دوم )
حدیث 41
قالَ امیر المؤمنین – علیه السّلام – : اَلْحَمْدُ لِلّهِ الّذی لم تَسْبِقْ له حالٌ حالاً … .
امیر مؤمنان – علیه السّلام – فرمودند: ستایش خداوندی را که صفتی بر صفت دیگرش پیشی نگرفته، تا اول باشد، پیش از آن که آخر باشد و ظاهر باشد، پیش از آن که باطن باشد.
«نهج البلاغه، خطبه 65»
حدیث 42
قالَ امیرُ المؤمنین – علیه السّلام – : فَتَبارکَ الله … الاَوَّلُ الّذی لا غایة له فَیَنْتَهی وَ لا آخِرَ لَهُ فَیَنْقَضی.
امیر مؤمنان – علیه السّلام – فرمودند: مبارک و بزرگ است خدایی که اولی است که نهایتی ندارد تا به پایان رسد، و آخری برای او نیست تا سپری گردد.
«نهج البلاغه، خطبه 94»
حدیث 43
قالَ امیرُ المؤمنین – علیه السّلام – : لَیسَ لِاَولِّیَتهِ اِبتداءٌ و لا لِاَزلیَتهِ انقضاءٌ.
امیر مؤمنان – علیه السّلام – فرمودند: او خدایی است که نه اول او آغازی دارد و نه دائمی بودنش را پایانی است.
«نهج البلاغه، خطبه 136»
حدیث 44
قالَ امیرُ المؤمنین – علیه السّلام – : یَعْلَمُ عَجِیجَ الوُحوشِ فیِ الفَلواتِ و معاصیَ العِبادِ فِی الخَلواتِ … .
امیر مؤمنان – علیه السّلام – فرمودند: خدا از نعره حیوانات وحشی در کوه ها و بیابان ها و گناه و معصیت بندگان در خلوتگاه و آمد و شد ماهیان در دریاهای ژرف و به هم خوردن آب ها بر اثر وزش باد، کاملاً آگاه است.
«نهج البلاغه، خطبه 198»
حدیث 45
قال امیرالمؤمنین – علیه السلام – : هو واحدٌ لَیْسَ لَهُ فی الاَشْیاءِ شَبَه … .
امیرمؤمنان – علیه السلام – فرمودند: خداوند یکتا است و برای او مثل و مانندی نیست.
«المحجة البیضاء، ج 1، ص 214»
حدیث 46
قال امیرالمؤمنین – علیه السلام – : لا توحید اِلّا بِالاِخلاصِ.
امیرمؤمنان – علیه السلام – فرمودند: اعتقاد به توحید، بدون اخلاص حاصل نمی شود.
«تحف العقول، ص 64»
حدیث 47
قال امیرالمؤمنین – علیه السلام – : لا اله الّا اللهُ لا شریکَ لَهُ لَیْسَ مَعَهُ اِلهٌ غَیْرُهُ.
امیرمؤمنان – علیه السلام – فرمودند: جز خدای یگانه خدایی نباشد و هیچ شریکی برای او نیست (و) جز او معبودی نیست.
«نهج البلاغه، خطبه 35»
حدیث 48
قال امیرالمؤمنین – علیه السلام – : «لَم یُولَد» سُبحانَه فیَکُونَ فی العِزِّ مُشارکاً وَ «لَمْ یَلِدْ» فیَکُونَ مَوْرُوثاً.
امیرمؤمنان – علیه السلام – فرمودند: خداوند از کسی متولد نشده تا در عزت و توانایی دارای شریک باشد و فرزندی ندارد تا وارث او باشد.
«نهج البلاغه، خطبه 182»
حدیث 49
قال امیرالمؤمنین – علیه السلام – : الحَمدُ لِلّهِ الدّالُ علی وجودِهِ بِخَلْقِهِ و بمُحدَثِ خَلقهِ عَلی اَزَلِیَّتِهِ … .
امیرمؤمنان – علیه السلام – فرمودند: ستایش خداوندی را که با آفرینش بندگان به هستی خود راهنمائی فرمود و آفرینش پدیده های نو، به ازلی بودن او گواه است و شاهبت داشتن مخلوقات به یکدیگر دلیل بر بی همتایی اوست.
«نهج البلاغه، خطبه 152»
احادیث توحیدی و خداشناسی – حدیث 50
قال امیرالمؤمنین – علیه السلام – : ما وَحَّدّهُ مَنْ کَیَّفَهُ وَ لا حَقیقَتَهُ أصاب مَنْ مَثَلَّهُ … .
امیرمؤمنان – علیه السلام – فرمودند: کسی که کیفیتی برای خدا قائل شود، یگانگی او را انکار کرده و آن کس که همانندی برای او قرار داد به حقیقت خدا نرسیده است و کسی که خدا را به چیزی تشبیه کرد به مقصد نرسید و آن کس که به او اشاره کند یا در وَهم آورد خدا را بی نیاز ندانسته است.
«نهج البلاغه، خطبه 186»
حدیث 51
قال امیرالمؤمنین – علیه السلام – : وصیَتی لَکُم لا تُشرِکٌوا باللهِ شَیئاً.
امیرمؤمنان – علیه السلام – فرمودند: سفارش من به شما آن است که هرگز برای خدا شریکی قرار ندهید.
«نهج البلاغه، نامه 23»
حدیث 52
قال امیرالمؤمنین – علیه السلام – : لَو کانَ لربِّکَ شریکَ لَأَتَتْکَ رُسُلُه، ولرأیتَ آثارَ مُلکِه … .
امیرمؤمنان – علیه السلام – فرمودند: اگر پروردگارت شریکی می داشت، همانا پیامبران او نیز به سوی تو می آمدند و آثار قدرتش را می دیدی و کردار و صفاتش را می شناختی، اما خداوند، خدایی است یگانه، همان گونه که خود توصیف کرده است هیچ کس در سلطنت او نزاعی ندارد.
«نهج البلاغه، نامه 31»
حدیث 53
عنِ النبی – صلی الله علیه و آله – : کُلُّ مَولُودٍ یُولَدُ عَلَی الفِطْرةِ وَ ابَواهُ یَهَوِدانه و یُنَصِرانه و یُمَجِسانه.
نبی اکرم – صلی الله علیه و آله – فرمودند: همه مولودها بر فطرت (توحیدی) به دنیا می آیند، و این پدر و مادرها هستند که آنها را یهودی، مسیحی یا مجوسی بار می آورند.
«بحار الانوار، ج 58، ص 187»
حدیث 54
قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : ما جزاءُ مَنْ اَنْعَمَ اللهُ عَلیهِ بِالتَوحیدِ اِلّا الجنة.
رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمودند: پاداش کسی که خداوند به سبب توحید به او نعمت داده، بهشت است.
«مشکات الانوار، ص 37»
حدیث 55
قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : لا اله الّا الله نصفُ المیزانِ.
رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمودند: کلمه لا اله الّا الله، نصف میزان و عمل است.
«امالی شیخ مفید، ص 275»
حدیث 56
قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : خیرُ العبادةِ قولُ لا اله الّا الله.
رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمودند: بهترین عبادت، گفتن لا اله الّا الله است.
«توحید صدوق، ص 18»
حدیث 57
قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : ما من الکلامِ کلمةٌ احبَّ الی الله عزوجل من قولِ لا الهَ الّا اللهُ.
رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمودند: هیچ کلامی نزد خداوند، محبوب تر از گفتن کلمه لا اله الّا الله نیست.
«توحید صدوق، ص 22»
حدیث 58
قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : مَنْ قال لا اله الّا الله مُخلِصاً دَخَلَ الْجنةَ … .
رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمودند: کسی که لا اله الّا الله را با اخلاص بگوید، وارد بهشت می شود و اخلاص آن است که ذکر کلمه توحید، انسان را از هر گونه کار ناپسند و حرام باز دارد.
«توحید صدوق، ص 28»
حدیث 59
قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : ما قلتُ و لا قالَ القائِلُونَ قبلی مِثلَ لا اله الّا الله.
رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمودند: نه من و نه پیامبران قبل از من، مثل کلمه توحید (لا اله الّا الله) سخنی نگفته ایم.
«توحید صدوق، ص 18»
حدیث 60
قالَ امیرُ المؤمنین – علیه السّلام – : لا یَشْغَلَهُ شأنٌ و لا یُغَیّرهُ زمانٌ … .
امیر مؤمنان – علیه السّلام – فرمودند: خداوند را هیچ کاری از کار دیگر باز ندارد و زمانی او را دگرگون نسازد، مکان او را در بر نگیرد و زبانی او را توصیف نتواند، نه شمارش قطره های باران از او پوشیده ماند، نه ستارگان آسمان، نه ذرات خاک که باد آن را به هوا می برد، نه حرکت مورچه بر سنگ صاف و نه خوابگاه مورچگان در شب تار، محل افتادن برگ ها و حرکت پنهانی مردمک چشم ها، همه را می داند.
«نهج البلاغه، خطبه 178»
حدیث 61
قال الامام الصادق – علیه السلام – : اَساسُ الدّینِ التوحیدُ … امّا التَوحیدُ فَأَنْ لا تَجوَزّ علی ربِّکَ ما جاز علیْکَ.
امام صادق – علیه السلام – فرمودند: اساس دین، توحید است و توحید آن است که سزاوار نشماری پروردگارت را به آنچه خود شایسته آن هستی (صفات مخلوقات را به او نسبت ندهی).
«بحار الانوار، ج 5، ص 17»
حدیث 62
قال الامام حسین – علیه السلام – : ایُّها النّاسُ اِتَقُوا هولآءِ الذّینَ یُشبهُّونَ اللهَ بِانفُسِهم بل هو الله … .
امام حسین – علیه السلام – فرمودند: ای مردم! مبادا مثل کسانی باشید که خداوند را به خودشان تشبیه می کنند و حال آن که خداوند هرگز همتا، ضد و مانند ندارد.
«تحف العقول، ص 248»
حدیث 63
قال الامام الرضا – علیه السلام – : الله جل جلاله واحدٌ لا واحدَ غیرُه، لا اختلافَ فیهِ و لا تفاوتَ و لا زیادةَ و لا نُقصانَ.
امام رضا – علیه السلام – فرمودند: خداوند جل جلاله، یکتا و یگانه ای است که هیچ چیزی غیر از او یگانه نیست و اختلاف و تفاوت و زیاده و نقصان در (ساحت قدسی) او راه ندارد.
«مسند الامام رضا – علیه السلام – ، ج 1، ص 40»
حدیث 64
عن الْفَتْحِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ – علیه السلام – قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ أَدْنَی الْمَعْرِفَةِ، فَقَال: الْإِقْرَارُ بِأَنَّهُ لَا إِلَهَ غَیْرُهُ وَ لَا شِبْهَ لَهُ وَ لَا نَظِیرَ … .
فتح بن یزید از امام کاظم – علیه السلام – سوال کرد که: کمترین حد معرفت (خدا) چیست؟ حضرت – علیه السلام – فرمودند: آن است که انسان اقرار کند که جز او خدایی نیست و شبیه و مانند ندارد … و هیچ چیزی مانند او نیست.
«الکافی، ج 1، ص 86»
حدیث 65
قال الامام الباقر – علیه السلام – : … سبحان مَنْ لم یَزَل و لا یَزال فرداً صمداً لَم یَتَخِذ صاحبةً و لا ولداً.
امام باقر – علیه السلام – فرمودند: : منزّه است خدایی که همیشه بوده و همیشه است و یکتا و بی نیاز است، دارای همسر و فرزند نیست.
«الکافی، ج 1، ص 88»
حدیث 66
. قال الامام الرضا – علیه السلام – : مَن قَرَء قل هو الله احد و أمَنَ بها فَقد عَرَفَ التوحیدَ.
امام رضا – علیه السلام – فرمودند: کسی که قل هو الله احد (سوره توحید) را بخواند و به آن ایمان داشته باشد به درستی که توحید را شناخته است.
«الکافی، ج 1، ص 124»
حدیث 67
قال الامام الصادق – علیه السلام – : مَنْ نَظَر فی الله کیفَ هو هَلَک.
امام صادق – علیه السلام – فرمودند: هر کسی درباره خدا فکر کند که او چگونه است، هلاک می شود.
«الکافی، ج 1، ص 126»
حدیث 68
قال الامام الباقر – علیه السلام – : ایّاکُم و التَفَکُر فی اللهِ ولکن اِذا اَرَدْتُمْ اَنْ تَنْظُروا الی عظمتِهِ فانظروا الی عظیمِ خَلقِه.
امام باقر – علیه السلام – فرمودند: از اندیشیدن و فکر کردن درباره خدا بپرهیزید و اگر خواستید در عظمتش بیندیشید در عظمت خلقش نظر کنید.
«الکافی، ج 1، ص 126»
حدیث 69
قال امیرالمؤمنین – علیه السلام – : الْحَمدُ لِلِّهِ الکائِنِ قَبْلَ أَنْ یَکُون کُرسیُّ او عرشٌ او سماءٌ او ارضٌ … .
امیرمؤمنان – علیه السلام – فرمودند: حمد و سپاس خداوندی را سزاست که همواره وجود داشته پیش از آن که کرسی یا عرش یا آسمان یا زمین، جن یا انس پدید آیند، خدایی که ذات او را فکرها و عقل های ژرف اندیش نتوانند بشناسند و با نیروی اندیشه اندازه ای برای او نمی توانند تصور کنند.
«نهج البلاغه، خطبه 182»
حدیث 70
قال امیرالمؤمنین – علیه السلام – : الْحَمدُ لِلِّهِ العَلِیِّ عَنْ شَبَه الْمَخلُوقِینَ.
امیرمؤمنان – علیه السلام – فرمودند: سپاس خداوندی را سزاست که از شباهت داشتن به مخلوقات برتر است.
«نهج البلاغه، خطبه 213»
حدیث 71
قال امیرالمؤمنین – علیه السلام – : الْحَمدُلِلِّهِ الَّذِی اَظْهَرَ مِنْ آثارِ سُلْطانِهِ وَ جَلالِ کِبْرِیَائِهِ ما حَیَّر مُقَلَ الْعُقُولِ.
امیرمؤمنان – علیه السلام – فرمودند: ستایش خداوندی را سزاست که نشانه های قدرت و بزرگی و عظمت خود را چنان آشکار کرد که عقول را از شگفتی به حیرت آورده و اندیشه ها را از شناخت کنه صفاتش بازداشته است.
«نهج البلاغه، خطبه 195»
حدیث 72
قال امیرالمؤمنین – علیه السلام – : فَهُوَ الَّذِی تَشْهَدُ لَهُ أَعْلامُ الْوُجُودِ عَلی اِقرارِ قَلْبِ ذی الْجُحُودِ، تَعالی اللهُ عَمّا یَقُولُهُ الْمُشَبِّهُونَ بهِ … .
امیرمؤمنان – علیه السلام – فرمودند: پس اوست (خداوندی) که همه نشانه های هستی بر وجود او گواهی می دهند و دل های منکران را به اقرار به وجودش واداشته است، خدایی که برتر از گفتار تشبیه کنندگان و پندار منکران است.
«نهج البلاغه، خطبه 49»
حدیث 73
قال امیرالمؤمنین – علیه السلام – : الْحَمدُ لِلِّهِ الَّذِی بَطَنَ خَفِیّاتِ الْأُمُور و دَلَّتْ عَلیه اَعْلامُ الظُّهُورِ وَ امْتَنَعَ عَلَی عَیْنِ الْبَصِیرِ … .
امیرمؤمنان – علیه السلام – فرمودند: ستایش خداوندی را سزاست از اسرار نهان آگاه است و نشانه های آشکاری در سراسر هستی بر وجود او شهادت می دهند، هرگز برابر چشم بینندگان ظاهر نمی شود، نه چشم کسی که او را ندیده می تواند انکارش کند و نه قلبی که او را شناخت می تواند مشاهده اش نماید، در برتری از همه پیشی گرفته، پس برتر از او چیزی نیست.
«نهج البلاغه، خطبه 49»
حدیث 74
قال امیرالمؤمنین – علیه السلام – : الْحَمدُ لِلِّهِ الَّذِی لا تُدْرِکُهُ الشَّواهِدُ و لا تَحْوِیهِ الْمَشاهِدُ و لا تَراهُ النَّواظِرُ … .
امیرمؤمنان – علیه السلام – فرمودند: ستایش خداوندی را سزاست که حواس (پنجگانه) او را درک نکنند و مکان ها او را در برنگیرند، دیدگان او را ننگرند و پوشش ها او را پنهان نتوانند کرد.
«نهج البلاغه، خطبه 185»
حدیث 75
قال امیرالمؤمنین – علیه السلام – : اولُ الدّین معرفتُه و کمالُ معرفتِه التصدیقُ به … .
امیرمؤمنان – علیه السلام – فرمودند:
سرآغاز دین، شناخت خداست و درست شناختن او باور داشتن اوست و درست باور داشتن او یگانه دانستن اوست و درست یگانه دانستن او خالص بودن برای اوست و کمال اخلاص برای او نفی صفات (مخلوقات) از اوست.
«نهج البلاغه، خطبه 1»
حدیث 76
قال امیرالمؤمنین – علیه السلام – :
التوحیدُ أَنْ لا تَتَوهَّمَهُ.
امام علی – علیه السلام – فرمودند:
توحید آن است که خدا را در وهم و خیالت نیاری.
«نهج البلاغه، حکمت 470»
حدیث 77
رسول اکرم صلی الله علیه و آله :
أَفضَلُ العمالِ العِلمُ بِاللّه إِنَّ العِلمَ یَنفَعُکَ مَعَهُ قَلیلُ العَمَلِ وَکَثیرُهُ وَإِنَّ الجَهلَ لایَنفَعُکَ مَعَهُ قَلیلُ العَمَلِ وَلا کَثیرُهُ؛
بهترین اعمال، خداشناسی است، زیرا با وجود علم و معرفت، عمل، کم یا زیاد تو را سود می بخشد اما با وجود نادانی (نسبت به خدا) عمل، نه اندکش تو را سود می بخشد نه بسیارش.
کنزالعمال، ج10، ص143، ح28731
حدیث 78
امام صادق(علیه السلام) می فرمایند :
افضل العبادة ادمان التفکر فی الله و فی قدرته.
برترین عبادت، اندیشیدن مداوم درباره ی خدا و قدرت اوست.
اصول کافی/ج2/ص55.
حدیث 79
امام محمد باقر علیه السلام فرمودند:
انما یداق الله العباد فی الحساب یوم القیامة علی قدر ما اتاهم من العقول فی الدنیا؛
خدا در روز قیامت نسبت به حساب بندگانش به اندازه عقلی که در دنیا به آنها داده است باریک بینی می کند.
(اصول کافی ج 1 /ص 12)
حدیث 80
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
ما أعَزَّّّّ اللهُ بجَهل قَطُّ وَ لا أذَلَّ بحِلم قَطُّی
هرگز خداوند کسی را به خاطر نادانی اش عزیز نگردانده و کسی را خاطر بردباری اش ذلیل و خوار نکرده است.
(جهاد با نفس، ح 260)